Podcast – İçimizdeki Saat ve 2017 Nobeli

Podcast: Play in new window | Download

Podcastimin bu bölümünde 2017 yılı Fizyoloji veya Tıp dalında Nobel Ödülüne layık görülen biyolojik saatle ilgili olarak yapılan calismalardan bahsediyorum.

Bütün organizmalar 24 saatlik bir döngü yaşıyor. Örneğin kan basıncımız, kalp atışımız, vücut ısımız, hormonlarımızın düzeyleri, metabolizmamız ve uykumuz, hepsi 24 saatlik bir biyolojik döngü takip ediyor. Günün saatlerine göre değişiyor. Gündüzle gece arasında çok önemli düzeyde farklılık gösteriyor.

1980 lere kadar bu biyolojik ritmin gerisinde yatan mekanizma bilinmiyordu. İlk defa 1984 yılında Hall, Rosbash, and Young meyve sinekleri üzerinde yaptıkları genetik çalışmalarda biyolojik saatin genler tarafından kontrol edildiğini keşfettiler. İlk keşfedilern gene “period” adını verdiler çünkü bu geninde mutasyon olan yani bu geni çalışmayan meyve sineklerinin, biyolojik saati kaybettiklerini yani biraz önce bahsettiğim biyolojilerini günün saatine göre şekillendirme özelliğini kaybettiklerini buldular. Bu gen üzerinde yaptıkları çalışmalar genin ürünü olan ve “Per” adını verdikleri proteinin miktarının gece arttığını ama gündüz bu proteinin parçalanarak azaldığını buldular. Young daha sonraki çalışmalarında “timeless” yani zamansız adını verdiği bir gen buldu. Ayrıca timeless in Per proteinine bağlandığını ve onun hücrenin çekirdeğine taşınmasına neden olduğunu buldu. Çekirdekte per ve timeless’ın birlikte period geninin çalışmasını durdurduğunu gösterdi. Bilim insanları buna “negatıve feedback” yani negatif geridöngü adını verdiler. Bu mekanizma sayesinde per proteininin miktarı gündüz ve gece arasında kontrol ediliyor.

Daha sonraki onlarca yılda yaptıkları çalışmalar sonucu bu üç bilim insanı biyolojik saatten sorumlu çok sayıda geni belirlediler. Onların bu çalışmaları sonucu “Biyolojik Saat” ve “Uyku” bilimi gibi insan sağlığı için çok önemli olan yeni bilim alanları doğdu.

Daha sonra yapılan çalışmalar biyolojik saatin sadece uyku rahatsızlıkları için değil diyabet, obezite, kanser ve diğer kalp ve damar rahatsızlıklarında da önemli rolü olduğunu gösterdi.

“Bahri Karaçay ile Bilim” Podcastini akıllı telefonunuzla dinlemek ve her eklenen yeni bölümün otomatik olarak telefonunuza gelmesini isterseniz lütfen aşağıdaki ikonları kullanarak abone olun;

Apple platformu ullanıcıları;

 

 

Android platformu kullanıcıları;